A1.4 Sauye-Sauyen Kalma

A darussan da suka gabata, ɗalibai sun koyi yadda ake haɗa baƙi da wasali a samar da kalma. Haka kuma ɗalibai sun koyi yadda ake samar da wata kalma daga wata ta hanyar yin ƙari. A jagoranci ɗalibai su koyi yadda ake yi wa kalma ƙari a gaba ko a baya don a samar da wata Kalmar, ayi amfani da kamus na Hausa da litattafai da taswirar kalmomi domin a koyar da yara yadda za su bunƙasa gandun kalmominsu. 

Ma’anar Sauye-Sauyen Kalma

Sauye-sauyen kalma ƙari ne da ake yi wa kalma domin a sauya ta da wata Kalmar yadda za a samu wata sabuwar kalma mai ma’ana daban da Kalmar farko. Irin wannan ƙari a kan yi shi a farkon kalma ko a tsakiyar kalma ko a ƙarshen kalma. Haka kuma, akwai kalmomi kaɗan da akan yi ƙari a farko da ƙarshen kalma don a samu wata sabuwar kalma mai ma’ana daban.

Ƙari A Farkon Kalma

Ƙari a farkon kalma ƙari ne da ake yi wa kalma a farkonta domin a samar da wata kalmar mai sabuwar ma’ana daban da wadda ake da ita. Ga misalan kalmomin da ake yi wa ƙari a farkonsu: 

Kalma	Ƙari	Sabuwar kalma
noma	Ma + nom + i	Manomi
Gyaran mota	Mai + gyaran mota	Mai gyaran mota
Ja	Man + ja	Manja
Gyaɗa	Man + gyaɗa	Mangyaɗa
Ƙwaƙwa	Man + ƙwaƙwa	Manƙwaƙwa
Shanu	Man + shanu	Manshanu
Ɗinki	Ma + ɗinki	Maɗinki
Jema	Ma + jema	Majema
Aski	Ma + aski	Ma’aski
Faci	Mai + faci	Maifaci

 Ƙarin A Tsakiyar Kalma

Ƙari a tsakiyar kalma, ƙari ne da ake yi wa kalma a tsakiyarta domin a samu wata sabuwar kalma mai ma’ana daban da wadda ake da ita. Wannan ƙari ana yinsa ne a tsakiyar kalma. Ga misalin ƙarin da ake yi a tsakiyar kalma:

Kalma	Ƙari	Sabuwar kalma
Rago	Ra + gu + na	Raguna
Turmi	Tur + a + me	Turame
Raƙumi	Raku + m + ma	Raƙumma
Shanu	Shan + a + ye	Shanaye
Tunkiya	Tu + ma + ki	Tumaki
Akuya	Aku + yo + yi	Akuyoyi
Murhu	Mur + a + hu	murahu
Kurma	Kur + a + me	Kurame
Kasko	Kas + a + ke	Kasake

Ƙarin A Ƙarshen Kalma

Ƙari a ƙarshen kalma, ƙari ne da ake yi wa kalma a ƙarshenta domin a samu wata sabuwar kalma mai ma’ana daban da wadda ake da ita. Wannan ƙari ana yinsa ne a ƙarshen kalma. Ga misalin ƙarin da ake yi a ƙarshen kalma:

Kalma	Ƙari	Sabuwar kalma
Kare	Kar + nuka	Karnuka
Hula	Hulu + na	Huluna
Makaranta	Makaran + tu	Makarantu
Littafi	Litatta + fai	Litattafai
Kujera	Kuje + ru	Kujeru
Kwamfuta	Kwamfu + toci	Kwamfutoci
Mota	Moto + ci	Motoci
Waya	Wayo + yi	Wayoyi
Mashin	Mashi + na	Mashina
Riga	Rigu + na	Riguna

Ƙari A Farko Da Ƙarshen Kalma

Ƙari a farko da ƙarshen kalma, ƙari ne da ake yi wa kalma a farko da ƙarshenta domin a samu wata sabuwar kalma mai ma’ana daban da wadda ake da ita. Wannan ƙari ana yinsa ne a farko da ƙarshen kalma. Ga misalin ƙarin da ake yi a farko da ƙarshen kalma:

Kalma	Ƙari	Sabuwar kalma
Su	Ma + su + nci	Masunci
Ƙi	Ma + ƙi + yi	maƙiyi
So	Ma + so + yi	Masoyi
Ha’inci	Ma + ha’inci + ya	Maha’inciya
Ƙarya	Ma + ƙarya + ci	Maƙaryaci
Ƙarya	Ma + ƙarya + ciya	Maƙaryaciya
Zamba	Ma + zamba + ci	Mazambaci
Yaudara	Ma + yaudari + ya	Mayaudariya
Mota	Mai + mot + oci	Mai-motoci
Rubutu	ma + rubu + ci	marubuci

 Aikin Gida:

Me ake nufi da sauye-sauyen kalmomi?

1.     Sauya waɗannan kalmomi a samar da wasu ta hanyar yin ƙari a farkon Kalma:

Gilashi

Aiki

Aski

Tafiya

Roƙo

2.     Sauya waɗannan kalmomi a samar da wasu ta hanyar yin ƙari a ƙarshen kalma:

Zaki

Allo

Maiki

Malam