A1.3 Sauƙaƙon Jimloli

 

A jagoranci ɗalibai su san ma’anar jimla, su san rabe-raben jimla sannan su iya bambance tsakanin sauƙaƙƙar jimla da hardaɗɗiyar jimla, a ba ɗalibai misalai da dama ta yadda za su iya kawo sauƙaƙƙar jimla da kan su, ayi masu tambayoyi don tabbatar da ingancin abinda suka karanta. Ayi amfani da litattafai da taswirar jimla wajen koyar da ɗalibai.

Ma’anar Jimla

Jimla haruffa ne da ake haɗa wa watau baƙi da wasali don a samar da kalma, sannan a haɗa kalmomi domin samar da jimla mai ɗauke da gaɓoɓi. Watau dai in aka ce jimla ana nufi kalmomi ne ko gaɓar kalmomi da aka jerantawa domin samar da jimla mai ma’ana. A kan samu ɓangarori guda biyu su bayar da cikakkiyar ma’ana a cikin jimla, wasu lokuttan kuwa a kan samu gangarori fiye da biyu don gina jimla mai cikakkiyar ma’ana.

 Akwai ɓangaren suna da ɓangaren aikatau, wani lokacin kuwa akan samu ɓangaren suna da ɓangaren aikatau da ɓangaren wanda aikin ya faɗa mawa.

Rabe-Raben Jimla

Jimla ta rabu gida biyu, akwai sassauƙar jimla, akwai kuma harɗaɗɗar jimla.

Sauƙaƙƙar jimla ita ce jimlar dake zuwa da gaɓa biyu masu sauƙi. Wannan jimla ta kan yi bayani ne cikin sauƙi, kuma a taƙaice. Sauƙaƙƙar jimla ta kasu gida biyu, su ne kamar haka.

 

Jimlar Bayani: Ita ce jimlar da ke yin bayani kan abinda aka aikata. Misalai:

Ibrahim ya ci abinci.

Rabi’u ya je makaranta.

Lado ya sha ruwa.

 

Jimlar Tambaya: Jimla tambaya jimla ce da ke yin tambaya cikin sauƙi kuma kai tsaye. Ita wannan jimla ta kan zo da alamar tambaya ‘?’ daga ƙarshen jimlar.

Misali:

Ina Rabi’u ya je?

Me Ibrahim ya ci?

Me lado ya sha?

 Jimlar Umurni: Jimlar umurni jimla ce da ke yin umurni kan wani abu.         Misali:

Ɗauko ruwa.

Ci abinci.

Ɗauki kayan makaranta.

 Ɗaliabi su lura cewa, sauƙaƙƙar jimla ta kan zo da gaɓa biyu.

 Harɗaɗɗiyar jimla ita ce jimlar da ke zuwa da gaɓa uku ko ma fiye da haka waɗanda suka harɗe da junansu. Misali akwai jimla wadda ke ɗauke da suna da aiki da kuma wanda aiki ya faɗa mawa.

 

Misalan Jimloli

Misalin sauƙaƙan jimloli masu ɓangaren suna da aikatau:

Ɓangaren Suna	Ɓangaren Aiki	Cikakkiyar Jimla
Ɗalibai	Suna karatu	Ɗalibai suna karatu.
Ɗalibar	Ta tafi gida	Ɗalibar ta tafi gida.
Malami	Yana rubutu	Malami yana rubutu.
Yaro	Ya sha ruwa	Yaro ya sha ruwa.
Ibrahim	Ya ɗauki wayarsa	Ibrahim ya ɗauki wayarsa.
Mustapha	Yana wasa da komfuta	Mustapha yana wasa da komfuta.

 

Misalin sauƙaƙan jimloli masu ɓangaren suna da aikatau da wanda aiki ya faɗa mawa:

 

Ɓangare Suna	Ɓangaren Aiki	Wanda aiki ya Faɗa Mawa	Cikakkiyar Jimla
Ibrahim	Ya kashe	ɓera	Ibrahim ya kasha ɓera.
Salisu	Ya ci abinci	A cikin kwano	Salisu ya ci abinci a cikin kwano.
Harisu	Ya buga kwallo	A cikin gwal	Harisu ya buga kwallo a cikin gwal.
Malami	Yana rubutu	A bisa allo	Malami yana rubutu a bisa allo.
Bello	Ya zauna	Bisa kujera	Bello ya zauna bisa kujera.
Mohd	Ya ɗora abun wasa	Bisa teburi	Mohd ya ɗora abun wasa bisa teburi.
Abdallah	Yana wasa	Da keke	Abdallah yana wasa da keke.

 

Ɗalibai su kula cewa, a waɗancan misalai na sama harɗaɗɗun jimloli masu ɓangaren suna, aikatau da wanda aiki ya faɗa mawa, in an cire ɓangaren wanda aiki ya faɗa mawa, za a samu cikakkiyar jimla mai ma’ana ko marar ma’ana.

 

Aikin Aji:

1.     Rubuta sauƙaƙƙar jimloli guda biyar.

2.     Rubuta jimlar bayani guda uku.

3.     Rubuta jimlar tambaya guda uku:

4.     Rubuta jimlar umurni guda uku: