Insha’in Baka
Xalibai su san ma’anar insha’in baka, ya kasance an jagoranci xalibai su
saurari bayanai ko labarai waxanda ke da tambayoyi a ƙarshe sannan su bayar da amsoshi. A yi amfani da
kaset ko faifan CD da talabijin ko bidiyo ko rikoda wajen sauraron labarai.
Ma’anar Insha’in Baka
Insha’i
gajeren rubutu ne wanda ya kasance labari ko bayani ko wasiƙa ko muhawara. Daga cikin abinda
aka rubuta yana iya zama na gaske watau tabbatace wanda ya taɓa faruwa ko kuma ƙagagge wanda aka ƙirƙira. Ana koyon dabarun rubutu ta hanyar insha’i.
Insha’in
baka shi ne insha’i da ake bayar da labarin faruwar wani abu, a rubuta wani
gejeren rubutu da ke baiwa mai karatu labarin wani abu daya faru a baya na
gaskiya ko wanda aka ƙirƙira.
Xalibai
su karanta waxannan labarai da ke biye, sannan su amsa tambayoyi da za su biyo
bayan labaran:
Labarin Dattijo,
Saurayi Da Budurwa
Wata rana
Dattijo ya shirya ya yi aniyar tafiya Sudan yin fatauci, ya shirya raƙumansa da alfadarai, ya xora masu
kaya niƙi-niƙi, ya gama shiri ya hau wata
amintacciyar goxiyarsa. Bayan La’asar ya fita ta ƙofar Sauri don neman sa’a. Bakin ƙofa ya haxu da wani Saurayi haye
bisa dokinsa danda riƙe da
keji guda biyu, xaya ɓera
ke cikinsa xaya kuwa mage ce cikinsa.
Su ka yi gaisuwa
sannan suka yi gaba, suka sake haxuwa da wata Budurwa, tana sanye da wani farin
mayafi, ta yi masu sallama sannan ta tambayi shugaban ayari, Dattijon ya karɓe ta cikin aminci, suka yi gaba
tare.
Suna cikin
tafiya sun keta sahara ta farko, sun shiga wata sarƙaƙiyar daji, suka samu waje suka yada
zango ƙarƙashin wata itaciya. Madugu ya
fiddo gurasa da zumuwa suka ci su ka yi ibadarsu sannan suka sake nausawa cikin
daji suna ta addu’o’i. Suna cikin tafiya ‘yan fashi suka tare su, suna riƙe da muggan makamai sai mazurai
suke yi, aka ja Datijjo, da saurayi da budurwa zuwa gaban sarkin ɓarayin, aka xaure su sannan aka
duƙar da su gaban sarkin
ɓarayi.
Ya harare su ya
ce masu; “Ku ne ku ka sace mani dukiya?”
Dattijo ya ce,
“Ba mu yashe maka dukiya ba.”
Sarkin Ɓarayi ya ce, “Ta cikin saharar da
ku ka biyo na aje dukiyata, in kuwa ba ku fiddo ta ba sai na fille maku kawuna,
ke kuwa ki zama matar Sarkin Ɓarayi”
Sarkin ɓarayi ya kalli Dattijo ya ce, “Za ka iya ceton ranka da hikaya?”
Dattijo ya yi
nutso cikin tunani sannan ya fara ba da labari da cewa.[1]
Tambayoyi:
1.
A wancan
zamanin, wace kasuwa ce babbar kasuwa a ƙasar Hausa?
2.
Wane dalili
yasa kasuwar garin Katsina ta zama babbar kasuwa?
3.
Lisaffa ƙabilun da ke zuwa cin kasuwa a ƙasar Katsina?
4.
Yi taƙaitaccen jawabi kan halayyar wannan dattijo?
5.
Cike waxannan
guraben:
6.
Bayan la’asar ya fita ta _____________
don neman sa’a.
7.
Saurayi haye bisa _______ riƙe da _________________.
8.
___________ ya fiddo __________ da
zumuwa suka ci.
9.
Suna cikin tafiya sun keta ________ ta
farko.
10.
Ya harare su ya ce masu;
“________________________?”
11.
Hikayar Dattijo
Allah ya yi mani
sha’awar kiwata dabbobi, cikin gidana ba ka rasa dabbobi danginsu, tsuntsaye;
tantabara, kurciya, dawisu, aku, agwagwa, ɓangaren tumaki; tunkiya, akuya, raguna,
xan-taure, shanu da raƙuma,
ina kiwata; dawakai, mage, da namun daji, cikin namun dajina, akwai wata barewa
mai hankali da nake tsananin so.
Wata rana
barewata ta fita kiwo da safe maciji ya sare ta, ta faxi tana nishi, ni kuwa da
na ga marece ya yi barewa ba ta dawo ba,
sai na shiga daji nemanta. Haka na iske ta tana ta nishi rai hannun Allah, na
sungume ta ina hawaye na nufi gida, amma kafin in kai gida rai ya yi halinsa,
na sauke barewa ina ta kuka. Da yake gab da Magriba, har duhu ya fara shigowa.
Ina cikin kuka na ji wani irin rugugi ƙasa
ta rinƙa
girgiza, wata shirgegiyar Aljana ta tsaga ƙasa ta fito.
Aljana na kawowa
nan sai ta ɓace.
Na dai ci gaba da kuka, kafin wani lokacin sai barewa ita ma ta ɓace, nan fa hankalina ya tashi na
shiga neman barewata, ina cikin nema sai ga wata goxiya ta sauko daga sama da
fukafukai, ta yi haniniya ta miƙe ta
dire ƙafafuwanta
gabana, tana duƙawa
gabana ta saɓe ni
sai gani bayanta, ta sake yin haniniya ta ruga da gudu ta tashi sama muka lula
cikin sararin samaniya.
Muka ci gaba da tafiya har muka ratsa
ruwan Bahar Maliya, sannan muka sauka saman wani tsibiri. Muna sauka wasu
zakuna suka taso mana, na ruga da gudu. Ina cikin gudu wata sarauniya ta tari
gabana, tana sukuwa bisa wani ingarman kure.
Na tsaya ina
mamaki, Sarauniya ta tare ni cikin murna ta ce, “Muna maraba da zuwanka”
Ta kai ni
fadarta, duk illahirin fadar dabbobi ke yi mata hidima. Maguna su ne masu tsaron
gida, su kuwa zakuna tsibirin baki xaya suke tsaro. A cikin gidan akwai
tsuntsaye masu rera waƙoƙi da muryoyi irin na su xawisu da
aku wanda ya ratsa ƙasar
Hausa don iya surutu. Su kuwa ɓeraye
su ne masu girka abinci, aka kawo mana abinci muka ci. Abincin sai ka ce a
Madina.
Sarauniyar ta
kirawo ni, ta tambaye ni, na kwashe labarina duka na gaya mata, da ta fahimci
irin tsananin damuwa na rashin barewata da na yi, sai ta yi mani alƙawari za ta sana’anta mani wata
Barewa wace ta fi wace na rasa. Ta jani xakin tsafinta, ta rinƙa tambaya ta siffar Barewata ina
gaya mata, ita kuwa ta hura wuta, ta kawo wani garin magani, ta xauko ƙoƙon kai ta zuba ruwa sannan ta rinƙa fadar kalamai, daga ƙarshe ta tambaye ni kalar
idanuwan Barewata, ni kuwa sai na kada baki na ce, “Idanuwanta kamar na
zinariya”
Ta sana’anta
mata idanuwan zinariya, sannan ta yi wasu sabbatu, tana gamawa sai ga wata
kyakyawar barewa mai idanuwan zinare, duk lokacin da ta kalle ka sai ka ji
tsigar jikinka ta tashi. Sarauniya ta sallame ni na hau godiya tare da barewa
muka sake lulawa cikin sararin samaniya muka bar wannan tsibiri.[2]
Tambayoyi:
1.
Waxanne
dabbobi ne datijjo ke kiwo?
2.
Wace dabba
yafi sha’awa cikin dabbobinsa?
3.
Me ya samu
dabbarsa a cikin jeji?
4.
Me aljanar ta
yi wa Dattijo?
5.
Siffanta irin
dabbar da ta sauko ta xauki Dattijo?
6.
Cike waxannan
guraben:
7.
A cikin gidan akwai _______ masu rera
______________.
8.
Da muryoyi irin na su _____________ da
____________.
9.
Wanda ya ______ har ƙasar _______ don iya surutu.
10.
Muka sauka wani ________, duk _________
ne a cikin tsibirin.
11.
Ta kai ni _______, duk illahirin fadar
_____ ke yi mata hidima.
0 Comments